Blog

Δεν είναι σπάνιο για τα πρωτότοκα παιδιά, όταν έρχεται ένα νέο μέλος στην οικογένεια να παρουσιάζουν σημάδια παλινδρόμησης σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια και να παρατηρούμε συμπεριφορές αταίριαστες με την ηλικία τους. Και είναι λογικό κάτι τέτοιο να προκαλεί ανησυχία και ταραχή στους γονείς, όμως συνήθως πρόκειται για έναν τρόπο να εκτονώσουν τη ζήλια ή και το θυμό που νιώθουν προς το νέο παιδί, που στην ουσία ήρθε και τους άλλαξε ότι ήξεραν μέχρι τώρα για την κανονικότητα και την καθημερινότητα τους και πήρε μέρος από την προσοχή που είχαν αποκλειστικά αυτά μέχρι τότε. Το να παρατηρήσει ένας γονιός τέτοιες αλλαγές είναι πολύ καλό γιατί είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει για να μπορέσει να βοηθήσει ένα παιδί που το έχει ανάγκη. Το πρώτο βήμα είναι να δούμε τον παιδίατρο για μια γενική εκτίμηση και ύστερα το δάσκαλο για να συζητήσουμε μαζί του για το τι έχει προσέξει και πως μπορούμε από κοινού να το αντιμετωπίσουμε. Από εκεί και πέρα, αν τα πράγματα αρχίσουν να φεύγουν εκτός ελέγχου, σημαντική βοήθεια θα μπορούσε να προσφέρει και ένας παιδοψυχολόγος.

Αυτό που χρειάζεται το μεγαλύτερο παιδί είναι να καταλάβει ότι δε μας έχασε, ότι εξακολουθούμε να το αγαπάμε και να το νοιαζόμαστε το ίδιο με πριν και ότι το αδελφάκι του δεν αλλάζει κάτι στο πως νιώθουμε γι’ αυτό. Καλό θα ήταν να καθιερώσουμε κάποια συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα που θα την αφιερώνουμε αποκλειστικά και μόνο στο μεγάλο μας παιδί και θα είναι η ώρα που θα μας έχει μόνο για τον εαυτό του, χωρίς να πρέπει να μας μοιράζεται, χωρίς περισπασμούς, όπου θα μπορούμε να κάνουμε ευχάριστα πράγματα μαζί. Καλό είναι να θυμόμαστε πως το να μαλώνουμε ένα παιδί που αντιδράει δε μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα, αντίθετα μπορεί να επιδεινώσει κι άλλο την κατάσταση. Επιλέγουμε τη θετική ενίσχυση για όταν συμπεριφέρεται όπως πρέπει.

Εκφράσεις τύπου «εσύ μεγάλωσες πια», «εσύ μπορείς να φροντίζεις τον εαυτό σου, ενώ το αδερφάκι σου όχι», «το μικρότερο με έχει περισσότερη ανάγκη», οι οποίες υποστηρίζονται και από πράξεις, αναστατώνουν και θυμώνουν τα μεγαλύτερα παιδιά. Ένα παιδί δε μεγαλώνει ξαφνικά επειδή ένα άλλο παιδί ήρθε στον κόσμο. Αντιθέτως, έχει ακόμη περισσότερη ανάγκη την έμπρακτη αγάπη και στοργή από τους γονείς του. Και οι δύο γονείς οφείλουν να προστατέψουν το συναισθηματικό κόσμο του πρωτότοκου, εξασφαλίζοντας του το ασφαλές πλαίσιο αγάπης και προσοχής, που έχει ανάγκη για να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί σωστά.

Και τέλος ας μη ξεχνάμε ότι είναι σημαντικό για τα παιδιά να έχουν πρόγραμμα και ρουτίνα, γιατί μόνο έτσι μπορούν να νιώσουν ασφαλή. Μιλήστε μαζί του. Ακούστε το και αφήστε το να εκφράσει αυτό που αισθάνεται χωρίς να του κάνετε κριτική. Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο, αποδοχή και αγάπη.

*Μια μικρή σημείωση για τα αδέρφια:

Το κάθε παιδί είναι μοναδικό, ξεχωριστό και ιδιαίτερο και μόνο έτσι πρέπει να το αντιμετωπίζουμε. Το μυστικό είναι να φερόμαστε στα παιδιά μας ισότιμα, όχι ίδια, αναγνωρίζοντας και αποδεχόμενοι τη διαφορετικότητα τους. Τα αδέρφια διαφοροποιούνται μεταξύ τους, με βάση ποικίλους παράγοντες, όπως το φύλο, η ηλικία, η ιδιοσυγκρασία, τα ενδιαφέροντα. Επίσης, τα παιδιά έχουν έντονο το συναίσθημα της δικαιοσύνης και της ίσης μεταχείρισης. Οι γονείς χρειάζεται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τις διαφορές του κάθε παιδιού. Όταν δε δεχόμαστε τη διαφορετικότητα, και δε λαμβάνουμε υπόψη τις ανάγκες και τις επιθυμίες, «εξαφανίζουμε» τη ξεχωριστή και ιδιαίτερη προσωπικότητα τους, οδηγώντας και στην αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ τους. Επιπλέον, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η σχέση των παιδιών με τους γονείς είναι σημαντικότατος παράγοντας, που επηρεάζει και τη σχέση μεταξύ των αδερφών. Η ζεστή και ασφαλής σχέση με τη μητέρα σχετίζεται με χαμηλότερους βαθμούς σύγκρουσης και επιθετικότητας ανάμεσα στα αδέρφια, διότι η μητέρα είναι συνήθως το σημαντικότερο αντικείμενο – αίτιο της συγκρουσιακής σχέσης.

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που ένα νέο μέλος σε μία οικογένεια, άθελα του, δημιουργεί μια δυσάρεστη κατάσταση μεταξύ δύο ανθρώπων, που μέχρι εκείνη τη στιγμή έμοιαζε να έχουν την ιδανική σχέση. Καβγάδες, νεύρα, πικρία, ένταση, συχνά συνοδεύουν το πιο ευχάριστο γεγονός στη ζωή ενός ζευγαριού: την έλευση του πρώτου τους παιδιού. Λίγο η νέα μητέρα με τις ορμόνες, την κούραση, το άγχος, λίγο ο νέος πατέρας που νιώθει το βάρος και την ευθύνη να πέφτει πάνω του για να εξασφαλίσει το μέλλον της οικογένειας του, οι παρεξηγήσεις δε θέλουν πολύ για να προκύψουν. Ευτυχώς ή δυστυχώς, αυτό είναι φυσιολογικό. Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι η ικανοποίηση στη σχέση μειώνεται σημαντικά τα πέντε πρώτα χρόνια από την έλευση ενός παιδιού. Άλλωστε είναι και ο λόγος που βλέπουμε αρκετά ζευγάρια με μικρά παιδιά να χωρίζουν.

Όμως κάτι τέτοιο δεν είναι ανάγκη να είναι ο κανόνας. Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν το ζευγάρι να περάσει αυτή την περίοδο όσο το δυνατόν πιο ήρεμα και να βγει ακόμη πιο δυνατό και ενωμένο. Αρκεί να θυμάται κάποια βασικά πράγματα.

Ένα παιδί φέρνει μαζί του αρκετές υποχρεώσεις. Είναι πολύ σημαντικό οι νέοι γονείς να συζητήσουν και να ξεκαθαρίσουν τους ρόλους τους και τι ακριβώς θα αναλάβει ο καθένας. Εάν δε μιλήσουν ανοιχτά για αυτά τα πράγματα, είναι πολύ πιθανό ο ένας να έχει μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον άλλο, και ο άλλος ούτε να το φαντάζεται. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα κάποιος από τους δύο, ή και οι δύο, να απογοητεύονται και να θυμώνουν, χωρίς ο άλλος να μπορεί να καταλάβει την αιτία. Μόνο με ανοιχτή επικοινωνία και ειλικρινή διάλογο, οι γονείς θα καταφέρουν να καταμερίσουν τις ευθύνες τους και να ξέρουν τι να περιμένουν ο ένας από τον άλλο.

Επίσης, είναι πολύ σημαντικό για το ζευγάρι να εκφράζει τα συναισθήματα του και να μην τα καταπιέζει. Ακόμη κι αν αυτό που νιώθει κάποιος είναι αρνητικό, μόνο εάν ο άλλος το γνωρίζει, μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό. Το να κρατάμε μέσα μας πράγματα, έχει σαν μοναδικό αποτέλεσμα αυτά να παίρνουν όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, φτάνοντας κάποια στιγμή σε ένα σημείο που είναι αδύνατον να τα ελέγξουμε, με αποτέλεσμα ένα ξέσπασμα, που μοιάζει αδικαιολόγητο στον άλλο, που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε καταλάβει τίποτα, επειδή εμείς είχαμε αποφασίσει να το κρύψουμε. Είναι άδικο και πολύ ψυχοφθόρο και για τους δύο.

Ένα ακόμη σημαντικό σημείο για το ζευγάρι, είναι να θυμάται ότι είναι ομάδα. Και να λειτουργεί σαν ομάδα. Όσο και αν φαίνεται ότι το βάρος ενός νεογέννητου πέφτει στη μητέρα, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει ένας πατέρας. Πρέπει απλά να του δείξουμε εμπιστοσύνη. Πρέπει να κάνουμε στην άκρη το «εγώ» κι «εσύ» και να δώσουμε βάρος στο «εμείς».

Και κάτι που μοιάζει αυτονόητο, αλλά δεν είναι… μπορεί να υπάρχουν φορές που ένας από τους δύο ή και οι δύο, νιώθουν ότι ο άλλος δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του. Και μπορεί έτσι να είναι. Όμως, πριν ρίξουμε το φταίξιμο στον άλλο, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε αν οι προσδοκίες μας είναι ρεαλιστικές. Θα διαπιστώσουμε ότι πολλές φορές, δεν είναι. Άρα, πριν αρχίσουμε τις κατηγορίες, ίσως θα πρέπει να επανεξετάσουμε και να επανατοποθετήσουμε τα πράγματα σε πιο ρεαλιστικές βάσεις.

Τέλος, αν και εξίσου, αν όχι περισσότερο σημαντικό, είναι να μη ξεχάσουν οι νέοι γονείς ότι πριν και πάνω από όλα, είναι ζευγάρι. Πρέπει με κάθε τρόπο και πάση θυσία, αυτή η σχέση να μη θαφτεί κάτω από το βάρος του ερχομού ενός παιδιού. Άλλωστε, αυτό που χρειάζεται ένα παιδί πάνω από όλα, είναι δύο γονείς που αγαπιούνται και το αγαπούν.

Το να κάνουμε λάθη είναι τελείως διαφορετικό από το να είμαστε αδύναμοι. Αντιθέτως, η
παραδοχή των λαθών μας και η ανάληψη ευθύνης είναι σημάδι δύναμης. Στην
πραγματικότητα, όταν ένας γονιός ζητάει συγγνώμη από το παιδί του, δυναμώνει ακόμη
περισσότερο τη μεταξύ τους σχέση και ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας του παιδιού.
Όταν οι γονείς αναγνωρίζουμε το λάθος μας και ζητάμε συγγνώμη από τα παιδιά μας, τους
μαθαίνουμε ότι κανείς δεν είναι τέλειος, ούτε χρειάζεται. Τους μαθαίνουμε ότι πρέπει να
αποδέχονται τον εαυτό τους με τα ελαττώματα του, να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις
πράξεις τους και τους διδάσκουμε ότι η ικανότητα ανάληψης αυτής της ευθύνης είναι πιο
σημαντική από το ίδιο το λάθος.
Επίσης, τους μαθαίνουμε ότι τα λάθη είναι αναπόφευκτα. Το σημαντικό είναι να μπορούμε να
τα αναγνωρίζουμε, να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας και να προσπαθούμε να τα
διορθώσουμε. Γιατί για πολλά πράγματα στη ζωή μας, μόνο μέσα από τα λάθη μαθαίνουμε.
Τέλος, με τη συγγνώμη επιδεικνύουμε υγιή αυτοεκτίμηση. Γιατί μόνο όταν νιώθουμε καλά με
τον εαυτό μας, έχουμε τη δύναμη να παραδεχτούμε ότι κάναμε λάθος και να αντιμετωπίσουμε
τις συνέπειες.
Η συγγνώμη δεν είναι μια απλή λέξη για ένα παιδί. Είναι ένα ολόκληρο μάθημα, πολύ
σημαντικό για την μετέπειτα ζωή του.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την τάση να προσπαθούμε να αποφύγουμε τη θλίψη, τον πόνο και γενικά τα αρνητικά συναισθήματα, σχεδόν ενστικτωδώς. Αν κοιτάξουμε λίγο γύρω μας, θα παρατηρήσουμε πόσο συχνά ακούμε κάποιους ή και τον ίδιο μας τον εαυτό, να προσπαθούν να παρηγορήσουν κάποιον λέγοντας του να σταματήσει να στεναχωριέται, να προσπαθήσει να ευθυμήσει, πως δε χρειάζεται να κλαίει, λες και η στεναχώρια είναι κάτι κακό που πρέπει να αποφεύγουμε. Μοιάζει λες και φοβόμαστε να νιώσουμε θλίψη.

Σίγουρα η θλίψη και η στεναχώρια δεν είναι ευχάριστα συναισθήματα. Όμως εξίσου σίγουρο είναι πως δεν είναι κακά συναισθήματα. Γιατί δεν υπάρχουν κακά και καλά συναισθήματα. Υπάρχουν μόνο θετικά και αρνητικά. Και για να έχει η ζωή μας νόημα, και να μπορέσουμε να τη ζήσουμε στο έπακρο, τα χρειαζόμαστε και τα δύο.

Η θλίψη πρόκειται για ένα ζωντανό συναίσθημα που εξυπηρετεί, μεταξύ άλλων, στο να μας υπενθυμίζει τι έχει σημασία για εμάς και τι δίνει νόημα στη ζωή μας. Είναι πολύ μεγάλο προσόν για κάποιον να μπορεί (και να επιτρέπει στον εαυτό του) να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του και να τα βιώνει, γιατί με αυτό τον τρόπο μπορεί να μένει συνδεδεμένος με τον ίδιο του τον εαυτό και να αυξάνει παράλληλα την ικανότητα του να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα και σε ό,τι τον περιβάλλει. Από την άλλη, έχουμε τους ανθρώπους που στην προσπάθεια τους να αποφύγουν τον πόνο, καταπιέζουν τα συναισθήματα τους, ή τα καμουφλάρουν, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο έντονα και σταδιακά μη διαχειρίσιμα αρνητικά συναισθήματα, ή ακόμη και στην κατάθλιψη. Άρα τι είναι αυτό που πραγματικά αποφεύγουμε;

Όλοι ερχόμαστε αντιμέτωποι με επώδυνες καταστάσεις, με δύσκολες σχέσεις, με απορρίψεις, αρρώστιες, απώλειες. Και σχεδόν όλοι κουβαλάμε μέσα μας παλιές πληγές και αναμνήσεις που είναι δύσκολο να διαχειριστούμε. Και μπορεί να νιώθουμε ή να φοβόμαστε πως η οποιαδήποτε μικρή ή μεγάλη στεναχώρια θα ανοίξει την πόρτα σε πληγές που δεν έκλεισαν ποτέ και έχουμε μάθει να κρύβουμε καλά μέσα μας. Και ίσως γι’ αυτό να προσπαθούμε επιμελώς να αποφεύγουμε να αισθανθούμε. Όμως αυτό το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι να μας περιόριζει και να μας κρατάει δέσμιους του φόβου μας. Επειδή πληγωθήκαμε παλιά, μπορεί να μην αφήνουμε τους ανθρώπους να μας πλησιάσουν και να καταδικάζουμε τον εαυτό μας στη μοναξιά. Ή επειδή αποτύχαμε κάποτε, μπορεί να φοβόμαστε να κυνηγήσουμε τους στόχους μας. Και κάποιοι μπορεί να καταφεύγουν σε καταχρήσεις γιατί έχουν την ιδιότητα να μουδιάζουν τα συναισθήματα. Κι όλα αυτά στην προσπάθεια μας να προστατεύσουμε τον εαυτό μας. Όμως, το μόνο που τελικά καταφέρνουμε είναι να απομακρυνόμαστε από την ίδια τη ζωή. Και από κάθε πιθανότητα να νιώσουμε τελικά ευτυχισμένοι. Για να καταλήξουμε τελικά με αυτό που τόσο πολύ προσπαθήσαμε να αποφύγουμε: τον πόνο.  

Γιατί δυστυχώς είναι αδύνατον να αποφεύγουμε συναισθήματα επιλεκτικά. Προσπαθώντας να απομονώσουμε τον πόνο, απομονώνουμε και τη χαρά. Και τα συναισθήματα τα χρειαζόμαστε όσο τίποτα. Κι όταν καταπιέζουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα, χάνουμε την επαφή μας και με τα υπόλοιπα, τα «καλά». Ο μόνος τρόπος για να έχει η ζωή μας αληθινό νόημα και σκοπό είναι να αφήσουμε τον εαυτό μας να νιώσει. Όχι, επιλεκτικά. Να τα νιώσει και να τα επεξεργαστεί όλα. Γιατί μόνο έτσι μπορούμε να ζήσουμε τη ζωή μας στο έπακρο. Και μόνο έτσι μπορούμε να ζήσουμε πραγματικά ευτυχισμένοι. Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει πως πρέπει κάποιες φορές να πονέσουμε και να υποφέρουμε. Είναι το μικρό τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε αν θέλουμε να ζήσουμε πραγματικά.

Η κατάθλιψη δεν πρέπει να συγχέεται με το όταν απλά κάποιος νιώθει θλιμμένος ή στεναχωρημένος. Ωστόσο, στατιστικά, σχεδόν ένα στα δέκα άτομα πάσχει από κατάθλιψη, πολλές φορές χωρίς καν να το γνωρίζει. Τα συμπτώματα της μπορεί να ποικίλουν τόσο στο είδος, όσο βέβαια και στην ένταση, από ήπια μέχρι αρκετά βαριά. Και δυστυχώς, πολλές φορές μπορεί κάποιος λανθασμένα να τα αποδώσει στην κούραση, στο άγχος, κτλ, καθυστερώντας έτσι να αναζητήσει τη βοήθεια που τόσο πολύ χρειάζεται. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν κάποια πράγματα που καλό θα ήταν να θορυβήσουν όποιον τα έχει παρατηρήσει, στον εαυτό του, ή και σε κάποιον κοντινό του, και που επιμένουν για αρκετό διάστημα. Αυτά είναι:

1. Ευερεθιστότητα: λανθασμένα, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η κατάθλιψη συνδέεται αποκλειστικά με το αίσθημα της θλίψης. Πολλές φορές όμως οι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη μπορεί να βιώνουν θυμό και αυξανόμενη (συχνά αδικαιολόγητη) ευερεθιστότητα.
2. Δυσκολίες στον ύπνο: δυσκολίες στον ύπνο μπορεί να αντιμετωπίζουμε όλοι κατά καιρούς. Αυτό δεν είναι σημάδι κατάθλιψης. Αν όμως επιμένουν, αν η αϋπνία μας βασανίζει συστηματικά, αν παρά την κούραση της ημέρας είναι αδύνατον να μας πάρει ο ύπνος, ή αν αντίθετα, ξαφνικά παρατηρήσουμε ότι το πρωινό ξύπνημα έχει αρχίσει να γίνεται πολύ δύσκολο, ακόμη κι αν έχουμε κοιμηθεί αρκετά και στη διάρκεια της μέρας νιώθουμε ληθαργικοί ή πολύ κουρασμένοι, ίσως θα πρέπει να θορυβηθούμε. Οποιαδήποτε αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου μας, μπορεί να είναι ένδειξη πως κάτι δεν πάει καλά.
3.  Σωματικές ενοχλήσεις: το μυαλό και το σώμα μας είναι αλληλένδετα. Σχεδόν πάντα, όταν υπάρχουν υποβόσκοντα ψυχολογικά προβλήματα, συνοδεύονται και από σωματικές ενοχλήσεις, που παρά τις ιατρικές εξετάσεις, δε μπορούν να αποδοθούν πουθενά αλλού.
4. Μειωμένη ενέργεια: όλοι μπορεί κατά περιόδους να νιώθουμε πεσμένοι ή κουρασμένοι. Και πολλές φορές είναι φυσιολογικό εξαιτίας της δύσκολης καθημερινότητας μας. Όμως, αν έχουμε παρατηρήσει αλλαγή στην ικανότητα μας να ανταπεξέλθουμε στην καθημερινότητα μας γιατί νιώθουμε μονίμως κουρασμένοι και πεσμένοι, ίσως είναι σημάδι κάποιας διαταραχής.
5. Αισθήματα ενοχής: οι άνθρωποι με κατάθλιψη τείνουν να αισθάνονται αδικαιολόγητες ενοχές σχεδόν για ό,τι τους συμβαίνει. Από ένα διαζύγιο, μέχρι έναν καβγά ή μια αναποδιά στη δουλειά. Επίσης, δεν είναι ασύνηθες να νιώθουν ανίκανοι ή άχρηστοι και γενικά να είναι πολύ σκληροί και επικριτικοί με τον εαυτό τους.  
6. Απρόσεκτη ή επικίνδυνη συμπεριφορά: πολλές φορές, ακραίες συμπεριφορές υιοθετούνται από τους ανθρώπους για να καμουφλάρουν δυσάρεστα συναισθήματα. Τζόγος, επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά, κατάχρηση ουσιών, μπορεί να κρύβουν μια υποβόσκουσα συναισθηματική διαταραχή.
7. Δυσκολία συγκέντρωσης: αν δυσκολεύεστε να μείνετε συγκεντρωμένοι ή αν έχετε παρατηρήσει ότι ξεχνάτε ή χάνετε συχνά πράγματα σε σχέση με παλιότερα, αν η αποδοτικότητα σας έχει πέσει αδικαιολόγητα, ή αν δυσκολεύεστε να αναλάβετε ή να ολοκληρώσετε οποιαδήποτε εργασία, τότε ίσως και πάλι να πρέπει να θορυβηθείτε.

Σε κάθε περίπτωση, ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και το πώς θα επηρεάσει τον καθένα μια οποιαδήποτε διαταραχή μπορεί να ποικίλει. Όμως, αν ανησυχείτε για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να επισκεφτείτε έναν ειδικό για να ζητήσετε βοήθεια. Η κατάθλιψη, ειδικά στις μέρες μας, είναι απολύτως αντιμετωπίσιμη και ο σωστός συνδυασμός ψυχολογικής υποστήριξης και φαρμακευτικής αγωγής, μπορεί να κάνει θαύματα. Είναι κρίμα να υποφέρετε, όταν υπάρχει η κατάλληλη βοήθεια για εσάς.